جلد 60 اردوگاه 12 تکریت 1
الف) اطلاعات شناسنامه‌اي:
عنوان كتاب: فرهنگنامه اسارت و آزادگان، جلد 60
عنوان فرعي: اردوگاه 12 تکریت I (دفتر اول)
مؤلف: ده‌نمکی، مسعود
محل نشر: تهران
حروف‌چینی: حنفی، فریناز ـ نیک‌نژاد، طاهره ـ کریمی، فاطمه ـ ایلانلو، ندا ـ رستمی، مریم
صفحه‌آرايي: حسنی، هاله ـ میرزایی، اعظم
ناظر اجرايي: شیروانی، علی‌اکبر
نمونه‌خوان: اخوان، فاطمه ـ حقیری، لیلا ـ ملکی، لیلا ـ باغبانی‌ماهر، آمنه ـ رضایی، سارا ـ رضایی، زهره
طراح جلد: هاشم‌زاده، سیدمیثم
تعداد صفحات: 1139
نوبت چاپ: اول
قطع: وزیری
ب) منابع و مأخذ مورد بهره‌برداري در تهيه كتاب:
ـ نوع كتاب براساس عنوان و موضوع 1. تحقيقي و پژوهشي ¡ 2. خاطرات ¡ 3. رمان □ 4. ساير □
ـ روش استفاده از منابع 1. اسنادي ¡ 2. كتابخانه‌اي □ 3. اسناد شفاهي ¡
ج) اطلاعات محتوايي كتاب:
1. مندرجات كتاب:
این کتاب در 1134 صفحه، 7 فصل اول از اردوگاه 12تکریت با نام‌های تاریخچه اردوگاه، بررسی ترکیب جمعیتی اسرای اردوگاه، بررسی ساختار فیزیکی و شرایط اقلیمی اردوگاه، بررسی روند از اسارت تا اردوگاه، مجموعه گزارش‌های صلیب‌سرخ، تشکیلات فرماندهی بعثی اردوگاه، تشکیلات فرماندهی اسرای ایرانی اردوگاه را مورد بررسی قرار می‌دهد و ادامه مطالب مربوط به اردوگاه در جلد 61 بررسی شده است.
2. زمان دربرگيرنده كتاب: 28/1/1367 تأسیس ـ 6/1369 انحلال اردوگاه
3. همکاران تحقیق: رشیدی‌پور، زهرا ـ اسلامی، زهرا ـ فرشی، لیلا ـ استادهاشمی، مهناز
4. آزادگانی که از مطالب و یا مصاحبه‌های آنها در تألیف این کتاب استفاده شده است:
اصغری‌نژاد، حسن ـ اکبری، رحمت‌الله ـ امیرسرداری، رضا ـ ابراهیم‌پورآرانی، حسین ـ ابراهیم‌پورآرانی، رضا ـ ابراهیمی، سیداحمد ـ ارشادمنش، ماشاءالله ـ اسکندری، ناصر ـ اعلم‌الهدی، ابوالقاسم ـ اوصالی، علیرضا ـ بارانی، الله‌بخش ـ بازوبندی، مجتبی ـ باسره، پیرعلی ـ حاج‌باقراصفهانی، مرتضی ـ بالایی‌ریگ، ایمانعلی ـ بغیری، علیرضا ـ بهبودی‌ملاباشی، محمدتقی ـ بهشتی‌پور، حسن ـ بیات، رضا ـ بیات، داوود ـ پارسی، مهدی ـ پاشایی، صادق ـ پناهی‌زاده‌بروجردی، وحید ـ پودینه، برات ـ پهلوان، برات ـ ترابی، جانعلی ـ ترکمانی، نادر ـ تیموری‌شهری، محمدرضا ـ جباریان، یوسف ـ جعفرزاده، حسن ـ جمالیان، حسن ـ چاقری‌فراهانی، عباس ـ حاتمیان، رمضانعلی ـ حجازی، کریم ـ حدادی، علم ـ حسینی، سیدمحمود ـ حسینی، سیدعلی ـ حسینی‌میان‌کفشه، سیدحسن ـ حقی، پرویز ـ حلاجیان، رمضان ـ خوش‌زبان، کوروش ـ داوودی، یعقوب ـ دودانگه، ولی‌الله ـ راشکی، عباس ـ راوندی، امیر ـ راهپیمایی‌مطلق، حمید ـ زارع، مجید ـ ساعدی، علیرضا ـ ستوده، احمدعلی ـ سرشار، حسن ـ شاه‌میری، اصغر ـ شفیعی، غلامرضا ـ شفیعی، مرتضی ـ شیرازی‌خواه، داوود ـ شیرالی، عباس ـ شهسواری، وحید ـ صابری، اصغر ـ ضیاءبخش، سیدعلی‌اکبر ـ عامری، علی‌اکبر ـ عنایت‌پوربروجردی، عباس ـ فراهانی، داوود ـ قائدرحمتی، خسرو ـ قهاری ـ کبابیان، نصرالله ـ محبی، مهدی ـ محمدخانی، ساسان ـ مرسلی، سیدمحمد ـ مطهری، سیدمحی‌الدین ـ مظاهری، عبدالرضا ـ مظفری، مجتبی ـ مقیمی، علیرضا ـ منفرد، مهدی ـ مهران‌پور، عباسعلی ـ میر، علی‌اکبر ـ میرزایی، محمدصابر ـ نادری، مجید ـ نیکخو، یوسف ـ نیک‌زاد، سیدحسن ـ وحیدی، علیرضا ـ هاشمی، سیدمحمود ـ همایون‌ده‌سرخی، عبدالرسول ـ یزدانی، شهرام.
«مروری اجمالی بر تاریخچه اردوگاه12 تکریت»
اردوگاه 12 تکریت در تاریخ 28/1/1367 با ورود حدود 600 اسیر تأسیس شد. اردوگاه 12 تکریت در استان صلاح‌الدین و در شهر تکریت که پادگان‌های نظامی زیادی در آن واقع شده و منطقه‌ای نظامی به‌شمار می‌رفت، قرار داشت. این اردوگاه، دومین اردوگاه مفقودین محسوب می‌شود که تا پیش از زمان تبادل مورد بازدید نمایندگان کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ قرار نگرفته و از اسرای آن ثبت‌نام به عمل نیامده بود. نیروهای بعثی، باتوجه به نام‌گذاری برخی از اردوگاه‌های اسرای ایرانی، توسط صلیب‌سرخ و به تقلید از روش نام‌گذاری صلیب، اردوگاه‌های مفقودین را نام‌گذاری کردند. اولین اردوگاه‌های مفقودین را که بعد از اردوگاه صلیب دیده 10 رمادی تأسیس و نام‌گذاری شده بود، 11 تکریت و اردوگاه بعدی را نیز 12 تکریت نامیدند.
این اردوگاه حدود 4000 نفر جمعیت داشت که این تعداد در چند مرحله وارد این اردوگاه شدند. اولین گروه از اسرا حدود 600 تن از نیروهایی بودند که طی عملیات تک دشمن در منطقه فاو به اسارت درآمده بودند و با ورود آنها در تاریخ 28/1/1367 این اردوگاه تأسیس شد و در قاطع 1 جای گرفتند. گروه دوم نیز حدود 600 تن از نیروهایی بودند که طی عملیات تک دشمن در منطقه شلمچه در تاریخ 4/3/1367 به اسارت درآمدند و پس از مدتی اقامت در استخبارات بغداد و بصره، در تاریخ 8/4/1367 وارد این اردوگاه شدند و در قاطع 2 جای گرفتند. سومین گروه از اسرا که حدود 700 تن بودند، در تاریخ 23/3/1367 در عملیات بیت‌المقدس 7 در منطقه شلمچه به اسارت درآمدند و از تاریخ 23/3/1367 تا 29/3/1367 طی چند مرحله به اردوگاه 12 تکریت منتقل شده و اغلب این افراد در قاطع 1 مستقر شدند. چهارمین گروه حدود 1200 تن از نیروهایی بودند که طی عملیات تک دشمن در مناطق جزیره مجنون، کوشک ـ طلائیه و شهابیه بودند در تاریخ 4/4/1367 به اسارت درآمده بودند و پس از انتقال به این اردوگاه در قاطع 2 استقرار یافتند. آخرین گروه از اسرای اردوگاه، حدود 1300 تن از نیروهایی بودند که طی عملیات دشمن در مناطق زبیدات، شرهانی، نهرالانوار، موسیان، دهلران و … در تاریخ 21/4/1367 به اسارت درآمده بودند و پس از انتقال به این اردوگاه در قاطع 3 (ملحق) ساکن شدند. پس از نقل و انتقالات انجام شده در این اردوگاه در زمان تبادل اسرا، 4000 اسیر از این اردوگاه به ایران بازگردانده شدند.
علی.ر به عنوان ارشد قاطع 1، علی‌اصغر بلوری ارشد قاطع 2 و داوود منافی به عنوان ارشد ملحق در اردوگاه 12 تکریت فعالیت می‌کردند و سروان نقیب جمال کریم یاسین، ستوان 1 عدنان و سرهنگ 2 ضیاء، فرماندهان بعثی این اردوگاه بودند. یکی از وقایع مهم این اردوگاه که در سال پایانی اسارت اتفاق افتاد، قرار گرفتن افرادی وطن‌فروش و خودفروخته در آسایشگاه‌ها و بین اسرا توسط نیروهای بعثی بود که در پی این اقدام بعثی‌ها، تعدادی از اسرا در برنامه‌ای هماهنگ‌شده یکی از اسرای جاسوس را مورد ضربوشتم قرار دادند و نیروهای بعثی نیز در مقابل به ضربوشتم اسرا پرداخته و اردوگاه را به رگبار بستند و به مدت هفت شبانه‌روز اسرا را داخل آسایشگاه‌ها محبوس کردند. اسرا نیز دست به اعتصاب زدند و در پی این واقعه مقامات ارشد بعثی وارد اردوگاه شدند و فرماندهی بعثی اردوگاه را تغییر دادند و با دادن امتیازاتی به اسرا، بار دیگر امور به دست اسرا افتاد.
پس از اعلام خبر تبادل اسرا، بعثی‌ها از تبادل حدود 20 تن از اسرا که در جریان درگیری با جاسوسی به نام اسماعیل دخالت داشتند، به‌منظور تشکیل دادگاه و محاکمه جلوگیری کردند.
بنابراین این گروه از اسرا به اردوگاه 9 ج رمادی منتقل شدند و بدین‌ترتیب اردوگاه 12 تکریت در شهریورماه 1369 از اسرای ایرانی تخلیه و منحل شد.