جلد 9 اسارت و آزادگان به روایت تصویر 1
الف) اطلاعات شناسنامه‌اي:
عنوان كتاب: فرهنگنامه اسارت و آزادگان، جلد 9
عنوان فرعي: اسارت و آزادگان به روایت تصویر I (دفتر اول)
مؤلف: ده‌نمکی، مسعود
محل نشر: تهران
همکاران تحقیق: رنگین‌کمان ـ محسن
صفحه‌آرايي: رضوی، سیدعلیرضا
ناظر اجرايي: شیروانی، علی‌اکبر
نمونه‌خوان: ـ
طراح جلد: هاشم‌زاده، سیدمیثم
تعداد صفحات: 1308
نوبت چاپ: اول
قطع: وزیری
ب) منابع و مأخذ مورد بهره‌برداري در تهيه كتاب:
ـ نوع كتاب براساس عنوان و موضوع 1. تحقيقي و پژوهشي ¡ 2. خاطرات □ 3. رمان □ 4. ساير □
ـ روش استفاده از منابع 1. اسنادي ¡ 2. كتابخانه‌اي □ 3. اسناد شفاهي □ □
ج) اطلاعات محتوايي كتاب:
1. مندرجات كتاب:
این کتاب در 1286 صفحه شامل تصاویر مربوط به شهادت اسرا در جبهه جنگ، لحظات اولیه اسارت، تبلیغات، مسیر انتقال به اردوگاه، تصاویر از اردوگاه موصل بعد از اتمام جنگ، عکس‌های هوایی از پادگان تکریت، زندگی در اردوگاه‌های عراق، عکس‌های یادگاری در اردوگاه‌ها، زیارت انفرادی و جمعی آزادگان از عتبات عالیات، عکس‌های یادگاری شناسنامه‌دار، ایام اسارت به روایت نقاشی‌های آزاده عباس فلاحتی، چهره به‌یاد ماندنی مسافر آسمان مشهدالرضا حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدعلی‌اکبر ابوترابی‌فرد و تصاویر آزاده شهید محمد شهسواری می‌باشد.
2. زمان دربرگيرنده كتاب: 1391 ـ 1358
3. سایر توضیحات ضروری (در صورت نیاز): ـ
مقدمه‌ای برگام چهارم، اسارت و آزادگان در قاب تصویر
عکس و تصویر، بی‌گمان ساده‌ترین و در عین حال شیواترین زبان برای ثبت لحظات در حال گذر تاریخ و بیان آن برای بشریت است و بررسی اسناد و کتب متعدد تاریخی نشان داده است که تأثیرگذاری تصویر به مراتب عمیق‌تر از کلام و نوشتار است. شاید به همین جهت باشد که «پُست‌من» یکی از متفکرین جهان غرب، دوران فرهنگ شفاهی و فرهنگ رسانه‌های مکتوب را در حال افول و عصر امروز را عصر رسانه‌های «دیداری» و شنیداری» می‌داند.
… اما متأسفانه جایگاه تصویر و عکس در ثبت لحظات مربوط به اسارت و آزادگان به دلایلی چند از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست:
1ـ در طول جنگ دسترسی عکاسان و هنرمندان ایرانی به کمپ‌ها و اردوگاه‌های اسرای ایرانی غیرممکن بوده است و صرفاً برخی عکاسان آژانس‌های خبری غربی به اردوگاه‌های اسرا رفت و آمد داشتند که از این بین نیز تعداد معدودی عکس و تصویر در نشریات خارجی منتشر شده و به علت نبود بانک‌ها و آرشیوهای غنی و اختصاص عکس مربوط به موضوع اسارت در سایت‌های اینترنتی، دسترسی به این تصاویر نیز تقریباً ممکن نیست.
2ـ آرشیوهای مطبوعات و رسانه‌های عراقی نیز به دلیل اشغال این کشور و عدم برقراری ارتباط فرهنگی جهت‌دار قوی در راستای جمع‌آوری اسناد و اطلاعات مربوط به دفاع مقدس موجود در عراق همچنان غیرقابل دسترسی می‌باشد.
3ـ علی‌رغم گذشت حدود دو دهه از پایان جنگ هنوز بسیاری از عکاسان دفاع مقدس نگاتیوها و تصاویر مربوط به آن دوران را در مخازن خانگی خود و در شرایطی غیراستاندارد نگهداری می‌کنند و هنوز بانکی جامع از همه این تصاویر ایجاد و یا تکمیل نشده است.
به رغم تمام کاستی‌ها در این مجموعه «اسارت و آزادگان به روایت تصویر» که در پنج مجلد به چاپ می‌رسد تلاش شده از تمامی منابع موجود بهره‌گیری شده و هر تصویر با هر کیفیت و حتی فاقد شناسنامه و بدون ارزش‌گذاری معنوی و کیفی، جمع‌آوری شود. فیلم‌های ویدئویی پخش شده از تلویزیون دولتی عراق در زمان جنگ، تصاویر چاپ شده در نشریات عراقی و غربی، بانک‌های اطلاعاتی عکس، کتب منتشر شده در زمینة اسارت و آزادگان و جنگ در داخل کشور و تصاویر یادگاری اسرا که در زمان اسارت گرفته شده‌اند، از منابع اصلی به‌کارگرفته شده در این کتاب می‌باشد که در انتهای این مجلد اسامی منابع مکتوب و افراد و یا عکاسانی که از آثار آنها در این مجموعه استفاده شده در پایان مقدمه می‌آید.
گردآورنده چنین می‌پندارد که زبان تصویر با تمام فقری که در این زمینه دارد می‌تواند حس و حال اسارت و غم‌ها و شادی‌های آن دوران را به مخاطب و به‌ویژه مخاطب خاصی که به دنبال الهام‌گیری برای تولید آثار هنری در حوزه‌های ادبیات داستانی و سینمایی است منتقل کند.
تصاویر موجود در دو مجلد نهم و دهم فرهنگنامه اسارت و آزادگان بهصورت موضوعی آمده و در پایان جلد دهم نگاهی هم به اسارت دشمن در قاب تصویر داریم. البته تصاویر بیشتری از آزادی و تبادل آزادگان در کتب اختصاصی اردوگاه درج گردیده است.
در مجلد 11 ، 12 و 13 از فرهنگنامه و در ادامه اسارت و آزادگان در قاب تصویر، تصاویر پرسنلی 41592 نفر از آزادگان با درج اطلاعات اولیه آمده است.
ایده اولیه این کار را از موزه جنگ مسکو گرفتم. در این موزه کتابی دیدم که روس‌ها به منظور ثبت تاریخی نام کشته‌شدگانشان در جنگ‌های جهانی، نام همه آنها را بهصورت استانی در کتاب چاپ کرده بودند. البته اقدام ما در کتاب حاضر و در درج تصاویر و اطلاعات مربوط به مدت اسارت و کداسارت و عضویت و تاریخ اسارت و آزادی در نوع خود بی‌سابقه است و در مورد هیچ‌یک از اقشار ایثارگر انجام نشده و نمونه خارجی هم ندارد. در مورد این 3 مجلد ذکر چند نکته لازم است:
1ـ تصاویر، مربوط به دوران بعد از آزادی می‌باشد.
2ـ وجود نقص در عکس‌ها که با کادر خالی همراه است مربوط به خود آزادگانی می‌باشد که عکس خود را جهت تکمیل پرونده به ستاد آزادگان وقت ارائه نداده بودند.
3ـ چون تنظیم اطلاعات و تصاویر رایانه‌ای بوده ممکن است در حد بسیار محدودی خطا صورت پذیرفته باشد که آزادگان عزیز با رؤیت این اشتباهات می‌‌توانند با ما مکاتبه کرده نقطه نظرات خود را ارائه دهند تا در چاپ‌های بعدی اصلاح گردد.
منابع و نام عکاسانی که از آثار آنها در این کتاب استفاده شده در انتهاي مقدمه و قبل از فهرست مي‌آيد.